Kapı Eşiği Etkisi: Unutkanlığın Bilimsel Açıklaması

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Kapı Eşiği Etkisi Nedir?

Kapı Eşiği Etkisi, insanların bir odadan diğerine geçerken akıllarındaki bilgilerin kaybolması ya da unutulması durumunu tanımlayan bir olgudur. Birçok insan, kapıdan geçtikten sonra “Neden buraya gelmiştim?” diye kendine sorduğunu fark eder. Bilimsel olarak bu etki, beynin bilgileri nasıl işlediği ve sakladığıyla ilgilidir. Ünlü nörobilimci Dr. John G. Buzsaki, “Beynimiz, her yeni çevresel değişiklikte (özellikle odalar arası geçişlerde) yeni bilgileri işlemek ve bunları bağlamak için yeniden düzenlenir. Bu yeniden düzenlenme, eski bilgilerin kaybolmasına neden olabilir” şeklinde bu durumu açıklamaktadır.

BEYNİN BİLGİ İŞLEME SÜRECİ

Beyin, yeni bir çevreye girdiğinde, o çevreye dair bilgileri yeniden organize etme sürecine girer. Harvard Üniversitesi’nde duygu ve beyin üzerine çalışan psikolog Dr. Lisa Feldman Barrett, “Zihnimiz sürekli olarak çevremizi anlamlandırmaya çalışır ve bu, bazen geçmişteki bilgilerin silinmesine yol açar” diyerek durumu şöyle özetlemektedir: “Bir odaya girdiğinizde, beyniniz önceki odada sahip olduğunuz tüm bilgileri yeni ortamla ilişkilendirir. Bu yüzden, odaya girdiğinizde niye orada olduğunuzu hatırlamakta zorlanabilirsiniz.”

NEDEN BİLGİLER KAYBOLUYOR?

Beynin bu davranışı, evrimsel olarak hayatta kalma amacı güder. Nörobilimci ve “Incognito: The Secret Lives of the Brain” kitabının yazarı Dr. David Eagleman, beynimizin çevresel değişikliklere hızlıca adapte olma yeteneğini anlatırken, “Beyninizi yeni bir çevreye soktuğunuzda, eski bilgiler geçici olarak geri planda kalır ve yeni çevresel faktörlere odaklanır. Bu, beynin daha verimli çalışmasını sağlar” demektedir. Yeni bir ortam, beynin eski bilgileri geçici olarak unutmasına ve yeni bilgileri işlemeye odaklanmasına yol açar.

KAPI EŞİĞİ ETKİSİNİN PSİKOLOJİK VE FİZİKSEL YANSIMASI

Kapı Eşiği Etkisi yalnızca zihinsel bir fenomen olmanın ötesinde, psikolojik ve fiziksel etkileri de barındırır. Beynin bilgi işleme süreci üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan nörolog Dr. Daniel Levitin, bu tür unutkanlıkların “beyin için bir tür resetleme” olarak işlediğini vurgulamaktadır. Levitin, “Beyin, bir odadan diğerine geçerken yaşadığınız unutkanlığı, aslında bir tür çevresel adaptasyon olarak yorumluyor. Yeni bir ortam, beynin önceki bilgileri geçici olarak geri itmesine ve yeni bilgileri daha hızlı işlemesine yol açıyor” şeklinde ifade etmektedir. Ayrıca, bazı araştırmalar bu etkiyi, çevre değişiminin beynin dikkat ve hafıza sistemlerini nasıl yeniden organize ettiğine dair bir gösterge olarak açıklamaktadır. Psikolog ve Bellek Araştırmaları Derneği’nin başkanı Dr. Mark Reimers, “Kapı Eşiği Etkisi’nin beyindeki hafıza ile ilgili sistemlerin karmaşık bir şekilde çalıştığının bir göstergesi olduğunu düşünüyoruz. Beyin, çevresel değişikliklere adapte olurken eski bilgileri geçici olarak ‘unutur’, ancak bu durum, sağlıklı bir beyin fonksiyonunun parçasıdır” demektedir.

NEDEN HERKES BU DURUMU YAŞAMAZ?

Kapı Eşiği Etkisi’nden herkes aynı derecede etkilenmez. Nöropsikolog ve klinik uzman Dr. Jennifer Z. Lee, “Bazı insanlar, özellikle yüksek dikkat ve odaklanma gerektiren işlerde çalışanlar, bu tür unutkanlıkları daha az yaşarlar. Diğerleri ise daha sık karşılaşabilir” diyerek, bu unutkanlığın kişisel farklılıklarla ilişkili olduğunu belirtmektedir. Bunun yanı sıra, uzun süreli stres veya yorgunluk da Kapı Eşiği Etkisi’nin daha fazla görülmesine neden olabilir. Nörobilimci ve Nobel ödüllü Dr. Eric Kandel, “Stresli bir zihin, daha fazla bilgi işlemeye çalışırken daha sık unutkanlıklar yaşayabilir. Beyin, çevresel değişikliklere adapte olmakta zorluk çekebilir ve bu da unutkanlıkları artırabilir” şeklinde açıklamaktadır.