TCMB’nin Enflasyon Hedefleri ve Para Politikası Üzerine Değerlendirmeler

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

TCMB’nin Mektubunda Enflasyon Hedefleri ve Politika Faizi Üzerine Değerlendirmeler

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), hükümete gönderdiği yeni mektupta, önümüzdeki dönemlerde politika faizinin belirlenmesinde enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimler ve beklentilerin göz önünde bulundurulacağını vurguladı. Mektupta, 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 42. maddesi gereği, enflasyon hedefine ulaşılamaması durumunda TCMB’nin, bu durumun nedenlerini ve alınması gereken önlemleri hükümete yazılı olarak bildirmesi gerektiği hatırlatıldı.

2024 yılı için belirlenen enflasyon hedefinin belirgin bir şekilde üzerinde gerçekleştiğine dikkat çekilen mektupta, enflasyon sapmasının sebepleri ile hedefe ulaşmak için alınan ve alınması gereken önlemler detaylı bir şekilde ele alındı. Mektupta şu ifadeler yer aldı:

“2024 yılında tüketici enflasyonunun seyrinde geçmiş enflasyona endeksleme davranışının etkisi öne çıkmıştır.” Enflasyon beklentileri yıl boyunca düşme eğilimi göstermiş olmakla birlikte, yüksek düzeylerde kalmaya devam etmiştir. Yılın ilk yarısında, güçlü talep koşulları enflasyondaki yukarı yönlü seyre katkıda bulunurken, üçüncü çeyrekten itibaren bu durum düşürücü yönde etkili olmuştur. Ayrıca, Türk lirasındaki reel değerlenmenin enflasyondaki düşüşü desteklediği ifade edilmiştir.

Emtia fiyatlarının nisan ayına kadar yükseldikten sonra yılın geri kalanında genel olarak gerileme eğiliminde olduğu belirtilmiştir. Yılın başlarında artış gösteren üretici enflasyonunun, yılın ilerleyen dönemlerinde düşmesiyle birlikte üretici fiyatları kaynaklı baskıların zayıfladığı ifade edilmiştir. Yurt içi üretici fiyatlarının 2024 yılında %28,5 artarak, Tüketici Fiyat Endeksi’nde (TÜFE) temel mal enflasyonunu sınırlayıcı bir unsur olduğu vurgulanmıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak, 2023 yılını %64,8 seviyesinde tamamlayan yıllık tüketici enflasyonunun, 2024 yılı sonunda %44,4 düzeyine gerilemesi beklenmektedir.

Tüketici Enflasyonuna Katkı ve Hizmet Fiyatları

Mektupta, tüketici enflasyonuna en yüksek katkının hizmet fiyatlarından geldiği kaydedilmiştir. Bazı hizmet sektörlerinde fiyat ayarlamalarının gerçekleşen enflasyona göre belli bir gecikmeyle yapıldığı aktarılmıştır. Bu noktada, kira ve eğitim kalemleri öne çıkmaktadır. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun önemli bir rol oynadığı ifade edilmiştir. Ayrıca, konut sektörü arz-talep koşullarının kira enflasyonunu yukarı çektiği belirtilmiştir. Böylelikle, kira enflasyonu, diğer hizmet kalemlerinden hem seviye hem de atalet yönünden ayrışmıştır.

Yıl boyunca genelde bir kez fiyat belirleyen ve gerçekleşen enflasyona endeksleme eğilimleri yüksek olan eğitim hizmetleri de yılın ilgili döneminde enflasyonu yukarı çeken bir diğer unsur olmuştur. Diğer taraftan, özellikle yılın ikinci yarısında lokanta-otel, eğlence-kültür ve paket tur gibi talep koşullarına duyarlı bazı hizmet kalemlerinde enflasyon daha ılımlı bir seyir izlemiştir. Geçmişe endeksleme davranışının görece az olduğu mal grubu enflasyonu ise hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşük seyretmiştir. Nitekim, döviz kuru ve talep koşullarına duyarlılığı yüksek olan temel mal enflasyonu, başta dayanıklı tüketim malları olmak üzere daha ılımlı bir seyir izlemiştir. Ancak mal grubunda, enerji ve işlenmemiş gıda kalemlerindeki enflasyon yüksek bir seyir ile ayrışmıştır.

Enerji ve Gıda Fiyatları Üzerine Değerlendirmeler

Mektupta, enerji grubunda meskenlere yönelik 25 metreküp bedelsiz doğal gaz kullanımı uygulamasının 2023 yılında enflasyonu aşağı yönde etkilediği, ancak uygulamanın sona ermesiyle 2024’te enflasyonu yükseltici yönde bir etki yarattığı vurgulanmıştır. Söz konusu baz etkisinin yansımasıyla 2024 yılında enflasyonu bir önceki yıla kıyasla artış gösteren tek ana harcama grubunun enerji olduğu belirtilmiştir.

Gıda grubunda ise arz koşullarına duyarlılığı yüksek olan ve para politikasının etkisi dışında kalan taze meyve ve sebze fiyatlarının, belirli aylarda mevsim normallerinin belirgin bir şekilde üzerinde artış göstererek enflasyon gerçekleşmeleri ile beklentilerini olumsuz yönde etkilediği ifade edilmiştir.

TCMB’nin Para Politikası ve Hedefleri

Mektupta, TCMB’nin 2024 yılı boyunca para politikası duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimini ve enflasyon beklentilerini dikkate alarak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirlediği vurgulanmıştır. Bu kapsamda, TCMB’nin 2023 yılı sonunda %45 olan politika faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı göz önünde bulundurarak 2024 yılı mart ayında %50’ye çıkardığı hatırlatılmıştır.

TCMB, nisan-kasım döneminde ihtiyatlı ve sıkı para politikası duruşunu korumuş ve politika faizini %50 düzeyinde sabit tutmuştur. 2024 yılı aralık ve 2025 yılı ocak aylarında politika faizini 250’şer baz puan indirerek %45 düzeyine getirmiştir. Bu kararda, enflasyonun ana eğiliminde, fiyatlama davranışlarında ve beklentilerdeki iyileşmenin yanı sıra enflasyondaki düşüşü destekleyici seviyelerde olan talep koşullarının etkisinin öne çıktığı belirtilmiştir.

TCMB, sıkı parasal duruşunu desteklemek ve parasal aktarımın etkinliğini artırmak amacıyla 2024 yılında çeşitli makroihtiyati politikalar uygulamıştır. Toplam mevduat içerisinde Türk lirası mevduatın payında artış ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş hedefleri gibi mevduata yönelik düzenlemeler, bu dönemde para politikası aktarımını güçlendirmiştir. Ayrıca, kredi büyümesine yönelik düzenlemelerle aktarım mekanizmasının desteklendiği ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçildiği ifade edilmiştir. Menkul kıymet tesis düzenlemesinin yürürlükten kaldırılması, sadeleşme adımı olarak kaydedilmiştir. Likidite politikasına ilişkin adımlarla sistemdeki fazla Türk lirası likiditesinin yönetimi sağlanmaktadır.

Mektupta ayrıca, para politikasındaki kararlı duruşun, yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında reel değerlenme ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtasıyla aylık enflasyonun ana eğilimini düşürdüğü ve dezenflasyon sürecini belirginleştirdiği ifade edilmiştir. TCMB’nin temel amacı ve önceliğinin fiyat istikrarını sağlamak olduğu belirtilerek, para politikasının bu amaca yönelik oluşturulacağı ifade edilmiştir.

“Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para politikası duruşu sürdürülecektir.” Özellikle, önümüzdeki dönemde politika faizinin, enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilim ve beklentiler göz önünde bulundurularak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde belirleneceği ifade edilmiştir. Enflasyonda belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para politikası araçlarının etkili bir şekilde kullanılacağı vurgulanmıştır.

Likidite Koşulları ve Gelecek Öngörüleri

Mektupta, “Likidite koşulları yakından izlenerek sterilizasyon araçları etkili bir şekilde kullanılmaya devam edilecektir.” denilmiştir. Bahsi geçen sıkı para politikası duruşu ve güçlü politika eş güdümü altında, enflasyonun %5 olan orta vadeli hedefe kademeli olarak yaklaşacağı öngörülmektedir. Mektupta, enflasyonun %70 olasılıkla,

• 2025 yılı sonunda orta noktası %24 (yüzde 19 ile 29 aralığında),
• 2026 yılı sonunda orta noktası %12 (yüzde 6 ile 18 aralığında),
• 2027 yılı sonunda orta noktası %8 (yüzde 2 ile 14 aralığında) gerçekleşeceği öngörülmektedir.

Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarının iyileşme eğilimi gösterdiği, ancak dezenflasyon süreci açısından risk unsurlarının devam ettiği belirtilmiştir. Hizmet enflasyonundaki katılığın öngörülenden yüksek olması da bir risk unsuru olarak değerlendirilmektedir. Gıda ve emtia fiyatları, jeopolitik gelişmeler, küresel ekonomi ve ticaret politikalarındaki belirsizliklerin enflasyon üzerindeki riskleri canlı tutmaya devam ettiği ifade edilmiştir.

Dezenflasyon sürecinde para ve maliye politikalarının eş güdümünün büyük önem taşıdığına vurgu yapılan mektupta, öngörülebilirliği artıran Orta Vadeli Program (OVP, 2025-2027) ile somutlaşan kamu politikalarına dair varsayımların TCMB’nin enflasyon tahminlerine yansıtıldığı belirtilmiştir. Mektupta, “2025 yılında, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile ücret ve vergi ayarlamalarının OVP hedefleri çerçevesinde belirlenerek, maliye politikasının enflasyonla mücadelede destekleyici olacağı öngörülmektedir.” denilmiştir.

Orta ve uzun vadede enflasyondaki katılık ve oynaklıkları azaltacak yapısal reformlara devam edilmesi ve arz kapasitesini artıracak tedbirlerin güçlendirilmesinin fiyat istikrarına ve dolayısıyla toplumsal refaha olumlu katkıda bulunacağı ifade edilmiştir. Bu çerçevede, TCMB, yapısal unsurları analiz etmeye, ilgili politika önerileri geliştirmeye ve enflasyonla mücadelenin önemine dair farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam edecektir. Enflasyon ve para politikasına dair gelişmeler ile orta vadeli tahminleri kapsamlı bir şekilde ele alan ve 7 Şubat tarihinde internet sitesinde yayımlanan ‘2025 Enflasyon Raporu-I’ ile kısa ve orta vadede enflasyon hedefine ulaşmak için uygulanacak para politikasını daha detaylı bir şekilde açıklayan ‘2025 Para Politikası’ metni, bilginize sunulmaktadır.