William Shakespeare’in Kaybolan Eserinin Yeniden Keşfi

BEĞENDİM

ABONE OL

News

William Shakespeare’in Kaybolan Eserinin Yeniden Hayat Bulması

İngiliz edebiyatının en büyük isimlerinden biri olan William Shakespeare’in yüzyıllardır kayıp olduğu düşünülen bir oyunu, 20 yıllık titiz bir akademik çalışmanın meyvesi olarak yeniden sahneye kondu. Amerikalı Shakespeare uzmanı Prof. Dr. Gary Taylor, uzun bir araştırma sürecinin ardından “The History of Cardenio” adlı eserini restore ederek izleyicilerle buluşturdu.

Indiana University ve Purdue University-Indianapolis (IUPUI) Tiyatro Bölümü tarafından sahnelenen bu eser, edebiyat ve tiyatro dünyasında büyük bir heyecan yarattı. İlk kez 1613 yılında Shakespeare’in tiyatro topluluğu The King’s Men tarafından sahnelendiği bilinen bu eser, o tarihten bu yana kaybolmuştu. Taylor’ın çabaları sayesinde, bu gizemli oyun 400 yıl sonra yeniden hayat buldu.

The History of Cardenio, Shakespeare’in son dönemlerinde John Fletcher ile birlikte yazdığına inanılan bir eser olarak öne çıkıyor. 1653’te bir yayın kaydında adı geçen oyun, ünlü İspanyol yazar Miguel de Cervantes’in “Don Quixote” romanındaki bir yan hikâyeden ilham alıyor. Ancak, orijinal metin hiçbir zaman basılmamış ve zamanla kaybolmuştu.

18. yüzyılda, İngiliz oyun yazarı Lewis Theobald, “Double Falsehood” adlı bir oyunu sahneleyerek bunun Shakespeare’in “Cardenio”sundan uyarlama olduğunu iddia etti. Ancak dönemin eleştirmenleri bu iddiayı bir aldatmaca olarak değerlendirdi ve yıllar boyunca tartışmalara neden oldu. Prof. Taylor, 20 yıl süresince metin analizleri, tarihsel kayıtlar ve stilistik incelemeler yaparak “Double Falsehood”un Shakespeare’e ait olduğunu kanıtlamaya çalıştı ve kendi restorasyonunu geliştirdi.

IUPUI’de gerçekleşen bu ilk profesyonel sahneleme, Cardenio ve nişanlısı Lucinda ile Cardenio’nun arkadaşı Fernando ve çoban kızı Violenta arasındaki iki aşk hikâyesini merkezine alıyor. İhanetler, zorla evlendirmeler ve çarpıcı buluşmalarla dolu bu eser, Shakespeare’in tanıdık temalarını barındırıyor.

Taylor, oyunun tartışmalı tecavüz sahnesinin 17. yüzyıl ahlak anlayışına uygun bir şekilde yeniden düzenlendiğini ifade etti: “Bugünün hukukçularının ‘rızaya dayalı zorlama’ diyeceği bir sahne tasarladım. Bu, dönemin değerleriyle daha uyumlu.”

Columbia Üniversitesi’nden İngiliz edebiyatı profesörü James Shapiro, bu çalışmayı “Shakespeare araştırmalarında çığır açan bir adım” olarak tanımladı. Shapiro, “Taylor’ın çabaları, Shakespeare’in Fletcher ile iş birliğinin boyutlarını anlamamıza yardımcı oluyor. 1613’te İngiltere’de İspanyol kültürünün etkisi artıyordu ve bu oyun, o dönemin ruhunu yansıtıyor.” dedi. Ayrıca, “Cardenio”nun sahnelenmesinin, Shakespeare’in son dönem eserlerinin daha iyi anlaşılmasına kapı açabileceğini vurguladı.

Nottingham Üniversitesi’nden edebiyat profesörü Brean Hammond ise, “Double Falsehood”un Shakespeare’e ait olduğuna dair artan bir konsensüs olduğunu belirtti. Hammond, “Büyük veri tabanları ve gelişmiş atribuzyon testleri sayesinde, metnin bir kısmının Shakespeare’in, bir kısmının ise Fletcher’ın kaleminden çıktığını söyleyebiliriz. Taylor’ın restorasyonu, bu karmaşayı çözme yolunda önemli bir katkı.” diye ekledi. Ayrıca, 2010’da Arden Shakespeare tarafından yeniden basılan “Double Falsehood”un, Taylor’ın çalışmalarına zemin hazırladığını da vurguladı.

2021’de Shakespeare Quarterly dergisinde yayımlanan bir makale, “Cardenio”nun metinsel izlerini dijital dilbilim araçlarıyla analiz etti. Araştırmaya göre, oyunun bazı bölümleri, Shakespeare’in karakteristik dil kullanımını – karmaşık metaforlar ve ritmik söz dizimi gibi – yansıtıyor. Bu bulgular, Taylor’ın restorasyonunun bilimsel bir temele dayandığını destekliyor.

Tarihi Bağlam ve Sahneleme Süreci

The History of Cardenionun kayboluşu, Shakespeare’in yaşadığı dönemde birçok eserinin yalnızca yarısının basıldığı gerçeğiyle bağlantılı. 1623’te, Shakespeare’in ölümünden yedi yıl sonra, meslektaşları John Heminges ve Henry Condell tarafından derlenen Birinci Folio, yazarın 36 oyununu içeriyor. Ancak “Cardenio” gibi eserler bu koleksiyona dahil edilmedi.

Taylor, yıllarca küçük çaplı okuma ve sahne denemeleri yaparak metni geliştirdi. IUPUI’deki tam kapsamlı performans, profesyonel bir ekip ve oyuncu kadrosuyla gerçekleştirildi. Gösterim sonrası, dünyanın dört bir yanından gelen Shakespeare uzmanları geri bildirimlerde bulunarak metnin daha da iyileştirilmesine katkıda bulundu.

Londra’daki King’s College’dan tiyatro tarihçisi Dr. Farah Karim-Cooper, sahnelemenin önemine dikkat çekti: “Bu, sadece kayıp bir oyunun geri dönüşü değil, aynı zamanda Shakespeare’in yaşadığı teatral ortamı yeniden keşfetme fırsatı. 17. yüzyıl izleyicileri için bu oyun, hem eğlenceli hem de derin bir deneyimdi.” Dr. Karim-Cooper, oyunun Kral I. James’in sarayında iki kez sahnelendiğini ve dönemin beğenisini kazandığını hatırlattı.

Edebiyat Dünyasına Etkisi

Gary Taylor, projenin kişisel bir tutku olduğunu ifade etti: “20 yıl boyunca bu oyunu yeniden hayata geçirmek için çalıştım. Eksik parçaları bir araya getirmek, hem Shakespeare gibi hem de Fletcher gibi yazmayı gerektirdi.” Taylor’ın çabaları, edebiyat dünyasında “Shakespeare’in kutsal kasesi” olarak bilinen kayıp eserlerin aranmasına yeni bir ivme kazandırabilir.

“Love’s Labour’s Won” hâlâ bulunmayı beklerken, “Cardenio”nun sahnelenmesi, kayıp eserlerin izini sürmenin hala mümkün olduğunu gösteriyor. IUPUI’deki performans, tiyatroseverler ve akademisyenler tarafından büyük bir coşkuyla karşılandı. Shakespeare’in 400 yıl önceki sesi, Taylor’ın titiz çalışmasıyla yeniden duyulurken, bu tarihi buluş, edebiyat ve tiyatro tarihine altın harflerle kazındı. Gelecekte, oyunun daha geniş sahnelerde yer alması ve yeni keşiflere ilham vermesi bekleniyor.