Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nde Santorini Yanardağ Patlaması Üzerine Araştırmalar

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nden Tarihsel Değerlendirme

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü’nde görevli Arş. Gör. Dr. Nihan Öz Nalezen, Ege Denizi’nde, Yunanistan’a bağlı Santorini Adası’nda, yaklaşık 3 bin 600 yıl önce meydana gelen yanardağ patlamasının etkilerini kapsamlı bir şekilde değerlendirdi. Milattan önce 1600 yıllarına tarihlenen bu büyük patlamaya dair bilgileri, Mısır medeniyetine ait antik kaynaklardan edindiklerini belirten Nalezen, “Antik Yunan’da bu olay ‘Thera’ olarak geçmektedir. Büyük Thera patlaması, insanların yaşadığı felaketi ve bu felaketin sonuçlarını nasıl değerlendirdiği konusunda derin izler bırakmıştır” ifadelerini kullandı.

Nalezen, hava sıcaklığının düştüğünü, gökyüzünün karardığını ve Santorini Kalderası’nın çökmesinin dev dalgalara sebep olduğunu; bu dalgaların kıyılara nasıl ulaştığını Mısır verileri aracılığıyla ortaya koyduklarını açıkladı. “Tarihsel açıdan bakıldığında, özellikle tarımsal faaliyetlerin düşüşe geçtiği ve deniz ticareti ile ün kazanan Minos Uygarlığı’nın büyük ölçüde etkilenmiş olduğunu görüyoruz. Bu durum, Minos Uygarlığı’nda ciddi bir ekonomik çöküntüye yol açarak halkın, tanrıların kendilerini korumadığına dair inançlarını yitirmelerine sebep olmuştur. Dolayısıyla, Minos Uygarlığı’nın Miken Uygarlığı’na karşı savunmasız hale geldiğini söylemek mümkündür” diye ekledi.

Santorini Patlamasının Uygarlık Üzerindeki Etkisi

Nalezen, Santorini’deki patlamanın, o dönemde egemen olan Minos Uygarlığı’nın çöküş sürecine girmesine ve Yunan anakarasında yaşayan, günümüzde Batı medeniyetinin kurucusu olarak kabul edilen Miken Uygarlığı’nın güçlenmesine neden olduğunu belirtti. “Santorini patlaması, modern tarihçilik açısından Minos Uygarlığı’nın çöküşü ile doğrudan ilişkilendirilebilir. Bu durum, Minos Uygarlığı’nda büyük ekonomik çöküşe yol açmış olsa da, aynı zamanda yeni bir Batı uygarlığının, Mikenlerin egemenliği ile doğmasına da zemin hazırlamıştır” dedi.

Akrotiri Antik Kenti ve Kül Tabakası

Milattan sonra 79 yılında gerçekleşen Pompei yanardağ patlamasına dair yapılan çalışmalarda, kül tabakası altında insan cesetlerine rastlandığını hatırlatan Nalezen, “Ancak, Santorini Adası’ndaki Akrotiri kentinde benzer bir durumla karşılaşılmamıştır. Akrotiri, 6 ila 11 metre kalınlığında bir kül tabakasının altında kalmıştır. Santorini patlaması, Pompei patlaması ile kıyaslanabilir. Pompei’nin 79 yılında yaşandığı düşünülürse, Santorini’nin büyüklüğünü ortaya koymak adına bu karşılaştırma yapılmaktadır. Santorini’deki patlamada, Pompei’deki gibi kül tabakası içinde insan cesetleri bulunmamasının temel sebebi, insanların patlama öncesinde yaşadıkları ufak sarsıntılar ve bu nedenle aldıkları tedbirlerle adayı terk etmiş olmalarıdır. Bu durum, günümüzde yaşanan tahliye senaryolarına da benzerlik göstermektedir” şeklinde konuştu.

Osmanlı Dönemindeki Depremler ve Etkileri

Aynı bölümde, Doğu Akdeniz üzerine çalışmalar yapan Dr. Öğretim Üyesi Orçun Nalezen, Ege coğrafyasında yaşamış insanların toplu göç ettiklerine dair izlerin olduğunu, ancak bunun doğal afetlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemenin zor olduğunu ifade etti. “Ege Denizi’nin yüksek depremsellik potansiyeline sahip olduğuna dair, Türk hakimiyeti dönemine ait önemli veriler mevcuttur. Bu depremlerin, bölgedeki politik gelişmeler üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Bugün yaşadığımız benzer deprem fırtınaları ilk kez karşılaştığımız bir durum değil. 14. yüzyılda Türklerin Ege ile buluştuğu dönemde, 1354-1417 yılları arasında bir dizi deprem yaşandığı kayıtlara geçmiştir. Bu depremler Batı Anadolu’da, Rodos ve Midilli gibi önemli adalarda hissedilmiştir; fakat bu depremlerin merkezinin Santorini mi yoksa yanardağ mı olduğunu belirlemek güçtür. 15. yüzyıl sonları ve 16. yüzyıl başlarında da benzer bir deprem fırtınası yaşanmıştır. Bu dönem, Osmanlı hakimiyetinin Ege Denizi’nde kalıcı bir şekilde kurulduğu döneme rastlamaktadır. Özellikle 1463-1520 yılları arasında birçok deprem kaydedilmiştir ve bunların bir kısmının Santorini merkezli olması muhtemeldir” dedi.

Nalezen, Osmanlıların bu dönemde depremlerle mücadele veya depremler öncesinde alınan tedbirler hakkında etkin kurumlar geliştiremediklerini, ancak kamu binalarının onarımı ve deprem sonrası kritik kalelerin tamiri için önemli çabalar sarf ettiklerini ve bunu belgelerle kanıtladıklarını sözlerine ekledi.