Page 17 - Evos Angels Kasım 2023 Sayısı

Belirsizliğin etkileri nelerdir?

Belirsizliğin etkileri yazında çoğunlukla olumsuz olarak tanımlanmıştır. Bir grup çalış-

macı belirsizliğin endişe ile ilişkisini araştırmaktadır. Özellikle belirsizliğe tahammülsüz-

lük yazını belirsizliğe tahammülsüzlük ile endişe, kaygı, stres ve genel endişe bozuk-

lukları gibi değişkenlerin ilişkisini ortaya koymuştur. Diğer yandan belirsizliğin depresif

eğilimlerle ilişkisini gösteren çalışmalar da bulunmaktadır. Belirsizliğin özel bir duru-

munu inceleyen nedensel belirsizlik kuramı kişilerin neden sonuç ilişkisini atfedebilme

becerisinden şüphe etmesi ile ilgilenmektedir. Çalışmaların sonuçlarına göre nedensel

belirsizlik ile olumsuz duygu durumu, depresyon, nörotiklik ve onay arama ihtiyacı de-

ğişkenleri ilişkili bulunmuştur. Belirsizliğin bu iki farklı duygu durumu ile ilişkisini anla-

mak için belirsizliğe tahammülsüzlük ve nedensel belirsizlik kuramlarını değerlendire-

biliriz. Bu iki kuram, farklı duygusal tepkilerin oluşumunda belirsizlik yaratan uyaranın

özelliğinin etkili olabileceğini düşündürmektedir. Belirsizlik yaratan uyaran dış dünya

ya da diğer kişiler ile ilişkiliyse endişe eğilimine, kişinin kendisiyle ilgiliyse depresif eği-

limlere yol açıyor olabilir. Belirsizliğin bilişsel ve davranışa yansıyan etkileri de bulun-

maktadır. Belirsizlik yönetimi kuramına göre kişiler belirsizlikle karşılaştığı zaman kendi

savundukları dünya görüşlerine ya da değer yargılarına daha bağlı hale gelirler. Bu yol-

la, belirsizlikle karşılaşan kişinin değer yargılarında katılaşarak kendini netleştirmeye

(daha belirli bir hale getirmeye) çalıştığını düşünebiliriz. Değer yargılarında katılaşma-

nın bir sonucu olarak bir kişi kendi görüşünü savunan kişilere olumlu, kendi görüşüne

karşı olan kişilere ise olumsuz tepkiler geliştirebilir. Bazı durumlarda bu tepkileri öfke

ve kurbanı suçlama olarak gözlemlemek de mümkündür. Belirsizlikle karşılaşıldığında

değer yargılarında katılaşma dışında verilen bir diğer tepki de grup aidiyeti geliştirmek-

tir. Belirsizlik kimlik kuramına göre kişiler belirsizliği azaltmak adına grup aidiyeti geliş-

tirirler. Gruplar kişiye hem kendini ve iç grup üyelerini tanımlaması hem de kendini dış

grup üyelerinden ayrıştırması için fırsat sunar.