Page 12 - Evos Angels Mayıs 2022

Stres Sırasında Organizmada Meydana Gelen Değişiklikler

Selye, bedenin stresli durumlarda verdiği üç aşamalı tepkiyi “Genel Uyum Sendromu”

olarak adlandırmıştır. Bu kurama göre, organizmanın strese tepkisi üç aşamada gelişir.

Bunlar alarm tepkisi, direnme ve tükenme aşamalarıdır (Johnstone, 1989: 4; Baltaş ve

Baltaş, 1999: 26; Balcı, 2000: 21-23).

Alarm Aşaması: Birey bir stres kaynağı ile karşılaştığında, sempatik sinir sisteminin etkin

hale gelmesi nedeniyle beden savaş ya da kaç tepkisi” gösterir. Savaş ya da kaç tepkisi

sırasında bedende oluşan fiziksel ve kimyasal değişmeler sonucunda kişi, stres kaynağı

ile yüzleşmeye ya da kaçmaya hazır hale gelir. Bu durum kalp atışlarının hızlanması, tan-

siyonun yükselmesi, solunumun hızlanması ve ani adrenalin salgılanması biçiminde geli-

şir. Savaş ya da kaç tepkisinin ortaya çıktığı aşama, “alarm aşaması” olarak adlandırılır

Streste alarm aşamasında, stresi yaratan kaynaklar ve bunların yoğunluğu arttığı ölçüde

stres eğrisi hızla normal direnç düzeyinin üzerine çıkarak normal davranıştan sapmanın

ilk işaretleri verilmeye başlanır.

Direnme Aşaması: Alarm aşamasını, “uyum ya da direnme aşaması” izler. Stres kay-

nağına uyum sağlanırsa her şey normale döner. Bu aşamada kaybedilen enerji, yeniden

kazanılmaya ve bedendeki tahribat giderilmeye çalışılır. Stresle başa çıkıldığında para-

sempatik sinir sistemi etkin olmaya başlar. Kalp atışı, tansiyon, solunum düzene girer,

kas gerilimi azalır. Direnme aşamasında birey, strese karşı koymak için elinden gelen tüm

gayreti ortaya koyar ve stresli bir insanın davranışlarını göstermektedir. Belirli bir süre

bireyin davranışlarında ve yaşantısında bu durum gözlenebilir.

Tükenme Aşaması: Uyum aşamasındaki gerilim kaynakları ve bunların yoğunluk derece-

leri azalmadığı sürece ya da artış gösterdikleri durumlarda bireyin gayreti kırılır ve davra-

nışlarında ciddi derecede sapmalar ve hayal kırıklıklarının yaşandığı bir evreye girilir. Eğer

stres kaynağı ile başa çıkılamaz ve uyum sağlanamaz ise, fiziksel kaynaklar kullanılamaz

ve tükenme aşamasına geçilir. Tükenme aşamasında, parasempatik sinir sistemi etkindir.

Kişi tükenmiştir ve stres kaynağı hala mevcuttur. Bu aşamada uzun süreli stres kaynakları

ile mücadele edilemez ve kişi başka stres kaynaklarının etkilerine de açık hale gelir.